F1 Teknolojisi 3

ÖN KANAT Ön kanat nedir? Ne ise yarar? Ön kanat otomobilin en degerli aero parçalarindan biri olup kaba tabiriyle ön taraftaki yol tutusu iyilestirir. Günümüz Formula 1 otomobillerinde ön kanat sadece downforce üretmek için kullanilmiyor.. Kullanildigi alanlari saymak gerekirse: 1) Tekerleklerden çikan kirli ve basinci az olan havayi gövdeden uzak tutmak. 2) Frenlere temiz hava göndermek. 3) Otomobilin alt tarafindaki hava akimini düzenlemek. 4) Otomobilin radyatörlerine hava iletmek. 5) Downforce üretmek. 6) Üretilen downforce'la understeer'i engellemek. Kanadin yapisi ve isleyisi: Ön kanat nelerden olusur? 1) Ana planyalar: Bunlar genellikle 2 ya da 3 tanedir ve W ya da kasik seklinde olurlar. 2) Küçük planyalar: Bunlara gurney kanatçigi da denir ve bunlar ana üst planyanin üzerine takilirlar.Daha fazla downforce elde etmeye yararlar. 3) Yan kenarliklar: Bunlar da gövde etrafindaki hava hareketini düzenlerler, ayrica fren esnasinda teker kilitlenmesini de önlerler. Bir nevi elektronik olmayan A.B.S. denebilir. Ön kanat nasil çalisir? Ön kanadin çalisma prensibi oldukça basittir.Egimli duran planyalarin üstünden geçen hava molekülleri alttan geçen hava moleküllerine oranla daha yavas geçer.Hizi azalan akiskanlarin basinci artar,hizi artan akiskanlarin basinci azalir kuralindan faydalanarak planyanin üstünden geçen hava moleküllerinin planyaya net bir kuvvet uyguladigini anlayabiliriz.Iste bu kuvvet downforce’tur. Ön kanat nasil ayarlanir? Ön kanatta ayar yapmak epey kolaydir.Tek yapilmasi gereken kanadin yan kisimlarindaki vidalarla oynayip kanada istenen açiyi vermektir.(Dikkatli olanlariniz görmüstür.Yaris içinde pit-stop esnasinda gerekli görüldüyse bir mekaniker kanat ayari yapabilir) Bu açilari verince ne oluyor? -Ön kanat planya açilarini arttirirsak ne olur? Ön kanat daha fazla downforce (yere basma kuvveti) üretir. Sürüs kolaylasir ve otomobilin burun kismi çok iyi yol tutar. Ama buna karsilik drag(sürtünme etkisi)arttigindan çok az da olsa hizlarda kayip olabilir. -Ön kanat açilarini küçültürsek ne olur? Ön kanat açilari küçültülürse otomobilin ön kismi daha az downforce üretir.Sonuçlari ise yukarida saydiklarimin tersidir. Açi hangi hallerde degistirilir? Otomobil kullanan yarisçilar devamli iki unsurdan bahsederler: Oversteer ve understeer . Oversteer: Arkadan kayma, viraj içerisinde otomobilin arka kisminin viraj disina dogru kaymasi veya savrulmasi. Understeer: Önden kayma, viraj içerisinde otomobilin ön kisminin viraj disina dogru kaymasi veya savrulmasi. Eger ön kanat açisi gereginden fazlaysa ne olur? Otomobilin ön kismindaki downforce fazla olacagi için ön lastikler yola daha fazla tutunur ve otomobil oversteer yani arkadan kayma moduna geçer ve arka kanat açisi sabit tutulup ön kanat açisi giderek arttirilirsa otomobilin oversteer'e olan egilimi artar. Oversteer seven pilotlar olabilir, ama dengesiz bir arabaya da tahammül edilemez dogrusu. Ön kanat açisi gereginden azsa ne olur? Bu seferde korkunç understeer olusur. Yani kafadan kayma. Bunun sebebi de yukaridaki olayin tam tersi olarak düsünülebilir. Ön lastiklerdeki downforce azalmistir ve yol tutusu zayiflayan ön lastikler direksiyonun gösterdigi yöne gitmek yerine viraj disina dogru kayarlarç Bu olay (asiri understeer) genellikle pilotlar tarafindan hos karsilanmaz ve understeer'e karsi bir pilot ancak frene basarak meydan okuyabilir ki bu da zaman kaybi demektir. (M.S. otomobilini hafif understeer’le kullaniyor) Peki herhangi bir sekilde otomobilde oversteer/understeer varsa ve bu durum kanatlardan kaynaklanmiyorsa ne yapilabilir? Önce lastik basinçlari ve kamber açilari kontrol edilir. Kamber kabaca tekerlegin egim açisidir. Eger bunlarda bir sorun yoksa ön ve arka kanatla oynayip daha fazla ya da daha az downforce üreterek bu durumun önüne geçilebilir. Takimlar niçin 2 planya niçin 3 planya kullanir? 3 planya metodu hatirladigim kadariyla Ferrari tarafindan icat edilmis bir yöntem. (Yaniliyor olabilirim) Eger ön kanda 3 planya koyarsaniz planyalar arasi bosluk azalacagindan hava molekülleri daha hizli hareket eder.Bu da daha fazla downforce elde etmenizi saglar. Ama bazi pistlerde Ör:Kanada, Amerika, Monza gibi, iki planya daha fazla ise yarar. Zira burada otomobillere çok fazla downforce yüklemenin bir manasi yoktur. Takimlar bilgisayar verilerinden faydalanarak bir pistte ne kadar downforce'a ihtiyaç oldugunu kavrayip ön ve arka kanat için farkli sekil ve açilarda kombinasyonlar deneyebilirler.

Yazar: Can KAP Kaynak: www.f1turkey.com