Diyot Nedir? Nerelerde Kullanılır? Sembolleri ve Çeşitleri

Diyot Nedir?

Devre üzerinde elektrik akımının tek yönde geçişini sağlayan, bir anahtar gibi davranan ve yarı iletken yapıya sahip iki uçlu elektronik devre elemanına Diyot denir. Diyotlar genellikle silikon, selenyum veya germanyum gibi yarı iletken malzemelerden üretilmektedir. Diyotun P kutbuna Anot, N kutbuna ise Katot denir. Diyotlarda akımın geçişi Anot uçtan Katot uca doğrudur. Diyotların sembolü şöyledir:

 

Diyotun Görevi Nedir?

Yarı iletken yapıda olan diyotlar, bir yönde akım geçişine izin verirken, diğer yönde akımın geçişine müsaade etmez. Diyotlar, anot ucuna pozitif bir gerilim uygulandığında akım geçişine izin verir. Diyotlar bu işlevi kusursuz şekilde gerçekleştirir, diyemeyiz. Diyota ters yönde bir gerilim uygulandığında çok az da olsa bir “Sızıntı Akımı” karşı tarafa geçirebilmektedir.

Diyotun Çalışma Prensibi: Diyotun yapısı, P-tipi ve N-tipi şeklinde iki yarı iletken malzemenin birleştirilmesiyle elde edilmektedir. P-tipi ile N-tipi malzemenin birleştirildiği yerde bir “Tükenme Bölgesi” (Nötr Bölge) oluşur. Bu bölge akım geçişine engel olur. (+) kısımdan (-) kısıma bir pozitif gerilim uygulandığında, bu bölge ortadan kalkarken, akım (+)’dan (-) tarafa akar. Tersi yönde gerilim uygulandığında ise bu bölge genişler. Akım geçişini engeller.

Diyot karakteristiği: Diyotlarda gerilimi doğru yönde uygulamalıyız. Diyot pozitiften negatife doğru olacak şekilde akım geçişine onay verir. Ancak diyotun ileri yönde akım geçirmesi için Vf yani ‘Eşik Gerilimi’ne ulaşması gereklidir. Bu sınır germanyum diyotlar için 0,3V ve silisyum diyotlar için 0.7V’dur. Eşik gerilim değeri sıcaklığa göre değişim gösterir. Sıcaklık değeri artıkça eşik gerilim azalır.

Öte yandan diyotlara ters yönde uygulanan akım kapasitesinin üzerinde olduğunda, diyot bozulur ve akımı iletir. Vr denen bu ‘Kırılma Gerilimi’ aşıldığında diyot delinmiştir.

Diyot Çeşitleri ve Özellikleri

Diyotlar kullanım alanları ve özelliklerine göre birçok çeşidi bulunmaktadır. Elektronik dünyasında en çok kullanılan çeşitlerini tek tek inceleyelim.

LED (Işık Yayan Diyot): İngilizce ‘Light Emitting Diode’ ifadesinin baş harflerinden oluşan LED’ler,  en çok kullanılan diyot çeşitlerindendir. Aydınlatma işlemlerinde, elektronik cihazların durum ve güç göstergelerinde de sıkça kullanılır. LED’lerin görüntüsü ve standart sembolü şöyledir:

Fotodiyot: Işık enerjisini elektrik akımına çeviren yarı-iletken yapıya sahip bir diyot çeşididir. Fotodiyotlar güneş panellerinde kullanılır.

Schottky Diyot: Schottky diyotların en belirgin karakteristik özelliği, diğer diyotlara nazaran çok daha düşük bir ‘Eşik Gerilimi’ne sahip olmasıdır. Örneğin Silisyum diyotlarda eşik gerilimi 0.7 Volt iken Schottky diyotlarda bu değer çok daha azdır. Standart silikon diyotlarda eşik geriliminin fazla olması yüksek frekanslı devrelerde beklenen verimi sağlayamamaktadır. Bu sebeple schottky diyot kullanılır. Schottky diyotların dezavantajı ise kaçak akım değerleri silikon diyotlara nazaran çok daha yüksek değerlerdedir.

Zener Diyot: Zener diyotlar devreye doğru bağlandığında standart bir diyot gibi tepki verir. Ancak devreye ters bağlanmasında ise, ‘Zener Gerilimi’ adı verilen seviyeye kadar akımın geçişine izin vermez. Ancak bu gerilim değeri aşıldığında iletim sağlanır. Bu özelliğiyle güç kaynaklarındaki regülatör devrelerinde kullanılır.

Diyotlar, kullanım alanlarına göre daha bir çok çeşitleri bulunmaktadır. Köprü diyot, Tünel Diyot, Pin Diyot, Varaktör Diyot, IMPATT Diyot, Silikon Diyot, Germanyum Diyot, Boncuk Diyot, Vidalı Diyot vs. başlıca diyot türleridir.

Direnç.net sitesinde Diyot Ürünleri; Smd Diyotlar, Genel Amaçlı Diyotlar, Hızlı Diyotlar, Schottky Diyotlar, Köprü Diyot, Lazer Diyotlar, Metal Diyotlar, Zener Diyot, Transil Diyot ve Modül Diyotlar olarak kategorilendirilmiştir.