Vites kutusu

Formula 1'deki bütün takimlar bilgisayarla kontrol edilen, hidrolik degisimli vites kutulari kullaniyorlar, Arabalarin daha çabuk hizlanmasi, motor gücünü en verimli olarak piste aktarabilmesi için vites sayisinin mümkün oldugunca fazla olmasi gerekmkete, günümüzde 19.000 d/d çevirebilen motorlar 7 asamali vitesler ile birlikte kullaniliyor.

Vites kutulari bilgisayar kontrollü olsa da vites degistirme komutu mutlaka pilottan geliyor. Bu aslinda FIA'nin kurali, pilotlar direksiyonlarinin arka tarafinda bulunan biri sag digeri sol taraftaki iki kumanda kolu ile vites degisimi için komut veriyorlar. Bilgisayar kontrolü, vites degistiren hidrolik sistemlerin hizli çalismasini saglmaya yariyor. Bir diger yarari da pilotlarin hatali vites degistirmelerini önlemek, uzun bir düzlügün sonundaki dar sikana yaklasan pilot, 1 yerine birden bire 2 veya 3 vites küçültecek olursa motor kaldirabilecegi devirlerin çok çok üzerine çikacak ve motor arizasi kaçinilmaz olacaktir.

Arabanin hangi viteste ilerlemekte oldugu pilotun önündeki panelde dijital olarak gösterilmektedir ama dogal olarak pilot hangi vitedte oldugunu zaten bilmektedir. Vites degistirme komutu verildikten .006 ile .009 saniye arasinda vites degisimi tamamlanmis olur.

7 farkli dislinin oranlari sadece yarisin yapilacagi pistin düzlük ve viraj sayisina, kullanilacak lastigin tipine göre degil, günden güne, hatta test sürüsleri içerisinde defalarca degistirilir, pilotun istekleri ve teknik ekibin bilgisayar destekli çalismalariyla yaris günü için en uygun vites oranlari tespit edilir.

"Bu arabalar kaç yapiyor ?" gibi acayip bir soruya verilecek en iyi cevap "Duruma göre" olur herhalde. Italya'daki düzlüklerde 360+km/h hiza ulasan F1 arabalari Monaco'nun dar sokaklarinda 300 km/h'i bile görememektedirler. Virajlari çok olan, uzun düzlüklere sahip olmayan pistlerde vites kutusundaki disliler mümkün oldugunca büyük seçilerek arabalarin viraj çikislarindaki ivmelenmelerinin fazla olmasi saglanir. Hizli ivmelenen arabanin bir an önce siradaki üst vitese geçmesi gerekir, bunu da ancak birbirine yakin araliklardaki disliler ile saglayabilirsiniz.

Uzun düzlüklerin yer aldigi pistlerde ise tam tersine uzun aralikli vitesler kullanilarak maximum hizin ulasilabilecek en yüksek seviyeye çikmasi için çaba sarf edilir. Ve unutmamak gerekir ki bu ayarlamalar tek basina degil, mutlaka suspansiyon, fren ve aerodinamik ayarlar ile birlikte yapilmaktadir.

Rüzgarin ne yönden estiginin bile önemli oldugu Formula 1'de rakibinizden 100d/d bile çevirebiliyorsaniz, geçislerde büyük avantajiniz var demektir.

 

Yazar: Burak Engin Zorer Kaynak: www.f1turkey.com