Elektrik Sigortası Nedir? Özellikleri, Çalışma Prensibi, Çeşitleri ve Kullanım Alanları

 Elektrik Sigortası Nedir? Özellikleri, Çalışma Prensibi, Çeşitleri ve Kullanım Alanları

Elektrik Sigortası Nedir?

Elektrik ve elektronik devrelerinde sıklıkla kullanılan  sigortalar, işlevi itibariyle büyük önem arz etmektedir. İcadı 1890 yılında Amerikalı mucit Thomas Edison tarafından gerçekleştirilen sigortaların; sembolünü, özelliklerini, çeşitlerini ve  kullanım alanlarını bu yazımızda inceleyeceğiz.

Elektrik sigortaları, elektrik veya elektronik cihazları, normal değerin üzerinde akan olası akım değerlerinden korumak amacıyla üretilmiştir. Böylece hasarın gerçekleşmesi engellenmiş olur.  Özetle sigortalar için, “Elektrikle çalışan cihazları yanma veya diğer türlü hasarlardan koruyan bir devre kesici veya dengeleyicidir” tanımını yapabiliriz.

Devreye daima seri bağlanması gereken sigortalar, böylelikle devre girişinden bir koruma imkanı sunar. Sigortaların devre şeması ve sembolü şöyledir:

Elektrik Sigortalarının Özellikleri

Elektrik sigortalarının bazı karakteristik özellikleri bulunmaktadır. Bu özelliklere göre kullanım alanları değişkenlik gösterebilir. Elektrik sigortalarının dikkat edilmesi gereken bazı özellikleri şöyledir:

• Akım Değeri
• Gerilim Değeri
• Sıcaklık Değeri

Elektrik Sigortalarının Çalışma Prensibi

Elektrik sigortaları, bir cihazda arızaya sebep olacak seviyede akıma maruz kalmasına engel olmanın en temel ve etkili yöntemlerinden biridir. Genellikle sigortalar, yanıcı olmayan bir malzemeye yerleştirilmiş düşük dirençli metalik bir telden oluşmaktadır. Bu malzemenin yapımında çinko, alüminyum, gümüş, bakır vs. kullanılabilir.

Sigortalar, akımın ısınma özelliğine bağlı olarak çalışır. Kısa devre, aşırı akım veya uyumsuz yük bağlantısı gibi durumlarda, sigortanın içinden akan aşırı akım, telin ısınmasına ve böylece sigorta içerisindeki tel erimesine neden olur. Eriyen tel kopar ve akım kesilir. Bu durum sigortanın atması halidir. Böyle durumlarda sigortanın yeni bir tanesiyle değiştirilmesi ya da yeniden sarılması gerekmektedir. Sigorta, devrenin normal çalışmasında, sigorta teli çok düşük dirençli bir bileşen gibidir. Bu sebeple devredeki elektriksel hesaplamalara bir etkisi yoktur.

Sigorta atması olarak belirtilen durum, aslında güvenliğin sağlanmış olduğu durum anlamına gelir. Bir sigorta doğrudan akım tarafından atılmaz. Akım, ısı oluşturur ve bu ısı sigortanın açmasını sağlar. Elektrik sigortaları, ortam sıcaklığından ve akımın zamana bağlı değişiminden etkilenir. Sigortaların üzerinde maksimum akım değeri belirtilmektedir. Bu maksimum değer aşılırsa, sigorta devreyi açar. Böylece, açık devre  durumu gerçekleşir yani akım geçişi önlenerek devre korunur.

Elektrik Sigortalarının Çeşitleri

Elektrik sigortalarının kullanım alanlarına göre çeşitleri bulunmaktadır. Sigortaları, giriş besleme voltaj türüne göre iki ana kategoriye ayrılabiliriz. Bunlar DC Sigorta ve AC sigortalardır.

DC sistemde, aşırı akımın oluşturduğu ısı nedeniyle metalik tel eridiğinde ark yani kıvılcım üretilir. AC sistemde, 60Hz veya 50Hz frekanslı voltaj, genliğini saniyede 60 kez değiştirir. Bu nedenle ark DC’ye kıyasla kolayca sönebilir. Bu nedenle AC sigortaların boyutları DC sigortalara göre biraz daha küçüktür. Sigortalar ayrıca bir kerelik veya birden fazla kullanıma göre kategorize de edilebilir.

Kartuş Sigortalar: Kartuş sigortalar, motor, klima, buzdolabı, pompa vb. yüksek gerilim ve akım gerektiren elektrikli cihazları korumak için kullanılır. 600A ve 600V AC’ye kadar mevcuttur ve endüstrilerde, ticari ve ev dağıtım panolarında yaygın olarak kullanılırlar.

İki çeşit kartuş sigortası bulunur. Bunlar Zaman Gecikmesi Olmayan Sigortalar ve Zaman Gecikmeli Kartuş Sigortalardır. Her iki sigorta türü de 250 Vac ila 600 Vac arasında mevcuttur ve dereceleri uç kapağında veya bıçak ağzında yer alır. Kartuş Sigortaları; Bağlantı Tipi Kartuş Sigortaları ve D Tipi Kartuş Sigortaları olarak farklı çeşitleri de bulunmaktadır.

1) Bağlantı Tipi Kartuş Sigortası: Bağlantı tipi kartuş sigorta diğer adıyla HRC sigortalar; DIN tipi, NH Tipi, Bıçaklı Tip, Sıvı Tip HRC Sigorta, Tahliye Tipi HV Sigorta türlerini de kapsar.

2) D-Tip Kartuş Sigortası: D-Tipleri sigorta; sigorta tabanı, kartuşun sigorta kapağının içinde bulunduğu sigorta kapağına bağlanır. Kartuşun ucu sigorta bağlantı iletkeni aracılığıyla temas kurduğunda devre tamamlanır.

Yüksek Gerilim Sigortaları: Yüksek Gerilim sigortaları, güç sistemlerinde, devre kesicilerin sistemi koruyamayacağı güç trafolarını, dağıtım trafolarını ve alet trafolarını vb. korumak için kullanılır. Yüksek Gerilim sigortaları 1500 V’tan fazla değerler için kullanılır. Yüksek Gerilim sigortasının elemanı genellikle bakır, gümüş veya kalaydan üretilir.

Otomotiv, Bıçaklı Tip ve Civatalı Tip Sigortalar: Bu tip sigortalar plastik gövdede ve sokete sığacak şekilde iki metal kapaktan oluşur. Çoğunlukla otomobillerde kablolama ve kısa devre koruması için kullanılırlar. Cıvatalı sigorta türlerinde, sigortanın tabanı, doğrudan sigortanın tabanına temas eder.

SMD (Yüzeye Montajlı) Sigortalar:  SMD Sigortalar sabit disk, DVD oynatıcılar, Kamera, cep telefonları gibi DC güç uygulamalarında kullanılan sigortalardır.

Direnc.net stoklarında da farklı özelliklerde sigortalar bulunmaktadır. Cam sigorta, seramik sigorta, direnç tipi sigorta, kondansatör tipi sigorta, SMD sigorta ve PTC tipi sigorta şeklinde kategorize edilen direnc.net sigorta ürünlerine buradan ulaşabilirsiniz.

Sigortaların Kullanım Alanları

Sigortaların kullanıldığı bazı alanları; Ev dağıtım panoları, elektrikli ev aletleri, dizüstü bilgisayarlar, cep telefonları, yazıcılar, tarayıcılar, taşınabilir elektronik cihazlar, elektrik dağıtım sisteminde vs elektrik sigortaları kullanılmaktadır.