F1 Motorlari

Genel Bakis:

-Mühendislik yani:

F1 motorlari makine ve metalurji mühendislerinin çalisma alanina giren oldukça kompleks yapili makinelerdir. Bu makinelerde genelde degisik metal çözümleri kullanilir. Bunlardan bazilari: Alüminyum, Lityum, Berilyum (yasaklandi ama kullaniliyordu), Iridyum, Titanyum, Magnezyum ve diger metal alasimlari.. Makine mühendisligi kismini ise teknik özelliklerde zaten açikliyorum.

-Çalisma prensibi:

Bu motorlar atmosferik prensiple çalismaktadir. Yani herhangi bir özel besleyici (turbo charger gibi) kullanilmaz. Bir zamanlar (1980’lerin ortalarinda) turbo sarjli motorlar kullaniliyordu ve bu makineler sahip olduklari müthis besleme (ekstra basinç) sayesinde siralama turlari modunda 1000hp’i asan güçler üretebiliyordu. Bugün ise turbo aksami atmosferik motorlara uygulanamiyor ancak teknolojinin bu motorlara son derece iyi adaptasyonu sonucunda ortaya 900hp’i asan güçler ortaya çikiyor.. Ve bu güç tamamen atmosferik bir motordan elde ediliyor, en sansli günde bile motor kapagindan giren hava basinci 1.2 bar kadar oluyor ki bu rakam çok ama çok az.

-Güç siniri:

2005 kurallari gelmeden önce F1 motorlari 920 hp civari güç üretebiliyorlardi. Ancak kurallardan sonra su an için bu limit 825-875 araligina çekilmis durumda. Ancak bu motorlar kisa sürede 2004 yilindaki güç barajina ulasacaklar ancak yine bir zayiflama olacak bunun nedeni FIA’nin 2006’da V8 motorlari kullanmak istemesi.

-Teknik özellikler ve ilginç veriler:

* Silindir sayisi-sekli:10 silindir,V biçiminde,V açisi 90-110 derece arasinda.
* Hacim:3000cc:3 litre,10 silindirden silindir basina 0.3 lt.
* Güç:750-875 hp arasi(tahmini)
* Max.motor devri:18500 d/dak.
* Debriyaj paketi büyüklügü: Çapi 10 cm’den daha küçük yani bir hamburger kadar.
* Transmisyon agirligi: 30kg civari


-88 Mclaren motoru ve 04 Ferrari motoru karsilastirmasi:

* Hacim:1600cc-3000cc
* Silindir sayisi-sekli:V6-V10
* Güç: 680hp’e-920hp.
* Turbo basinci: 2.5bar’a 0 bar.
* Motor devri: 12500d/dak’a 19200d/dak.
* Agirlik: 054 fazladan dört silindire ve iki kat hacme sahip olmasina ragmen 88’in 1.5’luk V6’sindan ciddi oranda daha küçük ve daha hafif.

-Atmosferik motor, 900hp?

Atmosferik bir motordan 900hp çikarabilmek gerçekten yetenek ve farkli düsünceler isteyen bir istir. Bu motorlarin nasil bu kadar kuvvetli olduklarini açiklayalim: Ilk olarak bu motorlar gerçekten diger yaris motorlarindan hatta ve hatta gündelik motorlardan bile çok daha farkli yöntemlerle üretilirler.

Bu yöntemleri basitçe siralamak gerekirse;
-Piston kollari özel alasimlardan yapildigi için çok daha hafiftir ancak daha narindir.
-Pistonlarda ayni sekilde özel alasimlardan yapilir, kimyasal islemlerden geçirilerek mukavemeti arttirilir, sicaga ve fiziksel darbelere karsi olan direnci artar.
-Pistonlar boyca çok kisadir
-V açilari degisiktir
-Subap sistemleri oldukça farklidir
-Volan ve krank mili de çok hafiftir.
-Yani bu motorlarda hafiflik daha fazla güç saglar.

Belki de dünyada en çok zorlanan makinelerdendir F1 motorlari.18000d/dak’da degistirilen vitesler, ani devir oynamalari,.ok uzun süre tam gaz gitme gibi. Hangi birimiz arabamizla tam gaz gidiyoruz ki? Mutlaka birseyler oluyor ve ayagini gazdan çekmek zorunda kaliyorsun.(gerçi arada istisnalar olabilir)

-F1 motorlarinda devir baraji nedir? Bu alanda rekorlar kimlere aittir?

Önceleri 16000-17000d/dak çevirebilen motorlar bana çok güçlü, çok kuvvetli, erisilmez gelirdi ancak günler geçtikçe bu rakamlar yukari dogru çikiyor. Hele hele 2004 sezonunu gördüyseniz bunu daha iyi anlayabilirsiniz. Su siralar Ferrari en dayanikli motorlari Mercedes ise en dayaniksizlari üretmek alaninda gayet basarili olmus durumdalar.Ama ikisi aralarinda kapisa dursun BMW hakikaten çok iyi motorlar ortaya çikariyor. Tamam belki Ferrari’nin ki kadar dayanikli degil ama optimuma yakin motorlar üretiyorlar. 2000 yilinda BMW pistlere döndügünden beri sürekli marjini gelistiriyor. Her zaman Williams sürücülerine düzlükte en hizli olma sansi verdiler, tabi onlar bu avantaji degerlendirebildiler mi? Orasi tartisilir.. (Juan Pablo’nun bir siralama seansi sonrasinda otomobildeki pakete oldugu gibi “kahrolasi” deyip uzaklastigini biliyorum) Her neyse BMW P83, P84, P85 çok iyi motorlar ancak BMW motorlarindan en çok anilmaya deger olani P82 ve P82’nin siralama versiyonu yani 2002’de kullanilan motorlar. Juan Pablo bu motor ve FW24 sasisiyle 2002 yilinda, Italya’nin Monza pistinde siralama turlarinda Variante Ascari’den sonra Parabolica’ya dogru uzanan düzlükte 19026 d/dak çevirmeyi basarmisti. Ki bu bir rekordu ve ayni zamanda atilan tur tarihin en hizli turuydu.

Diger bir rekor ise 2004 Çin Grand Prix’inde J.Villeneuve’den geldi. Villeneuve siralama turlarinda bir viraj çikisinda gaza oturdu ve ekrandaki 20000d/dak’a dayaniverdi. Belki daha fazla çevirmis olabilir ancak o devir zannediyorum su ana kadar çevrilmis en yüksek F1 motor devri. Renault motoru güçsüz diye bilinir padokta, ancak çevirdigi devir gerçekten dogruysa o zaman çok etkileyici bir hal alir olay. Ancak ben bunun dogru olabilecegine inanmiyorum,niçin? Çünkü viraj çikisinda gaza oturup devri arttiriyor ve büyük ihtimalle vites çubugunu çekmeyi unutuyor ve motoru 20000 d/dak’yi asmayi beceriyor. Ama gerçekse, bir düsünsenize, elinizin altinda bir mil var ve o mil saniyede 333 kere dönüyor.

-Motorlari dayaniklilastirma problemi

Yeni çikan kurallarla takimlar motorlari dayaniklilastirmakta güçlük çekiyorlar. Kimisi yönetmelikteki gri renkli bosluklardan fayda etmek istiyor, kimi ise isini dogru-dürüst yaparak etige uygun davraniyor. Peki daha dayanikli motor üretmek için hangi yöntemler kullaniliyor?

* Mikrofüzyon teknolojisi.
* Yanma odasinda uzatmalar.
* Piston-Segman kalinliginin arttirilmasi.
* Silindir kafalarinin kuvvetlendirilmesi.
* Genis sidepod ve dik radyatör kullanilmasi.
* Egzos çikislarinda özel materyaller kullanilmasi.
* Aero’dan fedakarlik yaparak motor kapagina yariklar açmak ya da sicak hava çikisi için sidepodlarin üstüne bacalarin konulmasi.
* Daha kuvvetli materyallerin kullanilmasi.

-Motorlarin yanma sebepleri:

Aslinda bir motorun iflas etmesinin bir çok sebebi vardir. Sirlarsak;

1- Vites degisimlerinde motor devrini asiri arttirmak.
2- Su sogutmasinda problemler.
3- Yanlis sikilan valfler.
4- Rölantide ve kalkis aninda fazladan oynayacaktim.
5- Zamansiz vites degisimi.
6- Yanlis ayar.
7- Egzosta kirilma ya da çatlamalar vb..

Motorlar patlama asamasina yakinken silkeleme, tekleme mi yapar diyorsunuz? Yaniliyorsunuz, çünkü F1 motorlari anlattigim gibi oldukça kompleks ve farkli aletler. Lafi uzatmadan bir motor patlamadan önce nasil tepki verir onu söyleyeyim: Bir motor patlamaya yakinken anormal denecek kadar fazla devir çevirir. Düzlükteyseniz her zaman çiktiginizdan daha fazla hiza çikarabilirsiniz,ardindan bir tikirti gelir ve bum. Araba gaz pedali komutlarini algilamamaya baslar, trrrt stop! Kafanizi çevirip aynadan baktiginizda göreceginiz ise arka kisimdaki beyaz dumanlar..

 

 

Yazar: Can KAP Kaynak: www.f1turkey.com